Geneza Wydziału Nauk o Zdrowiu wiąże się z kształceniem pielęgniarek. Edukacja pielęgniarek w Poznaniu i w Wielkopolsce ma kilkusetletnią tradycję i wiąże się przede wszystkim ze zgromadzeniem zakonnym sióstr szarytek, które wzorując się na założeniach opieki pielęgniarskiej Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia, wprowadzonej w 1617 r. przez św. Wincentego à Paulo, podejmowały pracę w szpitalach i przytułkach.
Do tej tradycji kształcenia pielęgniarek nawiązywał także prof. Heliodor Święcicki, późniejszy pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego, kiedy zastanawiał się w 1907 r. nad możliwościami zorganizowania opieki pielęgniarskiej nad chorymi na wsi.
W Polsce Odrodzonej, jak i po II wojnie światowej kształcenie pielęgniarek opierało się przede wszystkim na szkolnictwie zawodowym. W 1921 r. utworzono w Poznaniu Wyższą Szkołę Pielęgniarek i Higienistek Polskiego Czerwonego Krzyża, która wspierana początkowo przez Amerykański Czerwony Krzyż, wniosła na nasz grunt nie tylko idee unowocześnienia edukacji pielęgniarskiej, ale także postulat kształcenia pielęgniarek na poziomie uniwersyteckim.
Myśl o edukacji pielęgniarek na poziomie akademickim ziściła się jednak dopiero w 1975 r., kiedy to Ministerstwo Zdrowia zarządzeniem z 14 kwietnia tegoż roku erygowało na Akademii Medycznej w Poznaniu Wydział Pielęgniarski. Organizatorem a następnie pierwszym dziekanem został prof. dr hab. med. Józef Baron (1975–1981), ginekolog i położnik. Początkową strukturę organizacyjną na Wydziale tworzyły następujące zakłady:
– Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego i Rehabilitacji,
– Zakład Pedagogiki,
– Zakład Organizacji Pracy Pielęgniarskiej,
– wreszcie Zakład Psychologii Klinicznej.
Pracownicy rekrutowali się tak spośród nauczycieli Akademii Medycznej jak i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Pierwsza siedziba Wydziału mieściła się w kamienicy przy ul. Świętosławskiej 12 w Poznaniu.
Niewątpliwie ten pierwszy etap rozwoju Wydziału zamyka się w latach 1975 – 1993. W tym pionierskim okresie szczególnie aktywny na polu naukowym był doc. dr hab. med. Marcin Sarnowski, który organizował konferencje naukowe, a także napisał pierwszy podręcznik dydaktyczny adresowany do pielęgniarek.
Dalszy rozwój Wydziału nastąpił po 1981 r., kiedy to na fali zmian politycznych wybrano na dziekana prof. dr hab. Zygmunta Przybylskiego (1981-1987). Zainicjował on reorganizację Wydziału, której podstawą było powołanie w 1982 r. Katedry Pielęgniarstwa, obejmującej kilka klinik. Umożliwiło to podniesienie poziomu kształcenia pielęgniarek w oparciu o własną bazę kliniczną. Ten styl edukacji pielęgniarskiej, łączącej wiedzę teoretyczną z praktyką kliniczną, kontynuowali następni dziekani – prof. dr hab. med. Bogusław Pawlaczyk (1987-1990) oraz prof. dr hab. med. Laura Wołowicka (1990-1996). W tych latach Wydział z jednej strony rozwinął badania naukowe, z drugiej poszerzył kontakty międzynarodowe, szczególnie z krajami skandynawskimi, gdzie edukacja pielęgniarek stała na szczególnie wysokim poziomie.
Przejawem tych nowych trendów było włącznie Wydziału w realizację międzynarodowego programu „Tempus”, w którym udział zaowocował modyfikacją i opracowaniem nowych programów nauczania w oparciu o modułowy system kształcenia. Partycypacja w projekcie pozwoliła także pracownikom i studentom Wydziału poszerzyć wiedzę w zakresie nowoczesnej edukacji pielęgniarstwa i zdrowia publicznego. Niejako ukoronowaniem wzrostu poziomu naukowego było powołanie już w 1989 r. w Poznaniu pierwszego w kraju czasopisma naukowego pt. „Pielęgniarstwo Polskie”.
Zmiany ustrojowe w Polsce, a przede wszystkim nowe oczekiwania w zakresie oferty edukacyjnej spowodowały kolejną reorganizację, która zaowocowała ideą powołania nowego kierunku studiów – Zdrowia Publicznego. Kierunek Zdrowie Publiczne został wprowadzony w roku akademickim 1993/1994 , co w rezultacie zwiększyło nie tylko liczbę studentów na Wydziale, ale także poszerzyło spojrzenie na problemy zdrowia i medycyny z perspektywy ekonomicznej i społeczno-kulturowej. Konsekwencją owych reorganizacji była także zmiana nazwy Wydziału na Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu. Zaczął się kolejny etap w dziejach Wydziału, który zapoczątkowało przeniesienie się w 1992 r. władz dziekańskich oraz niektórych katedr i zakładów do nowej siedziby w Collegium Adama Wrzoska, przy ul. Dąbrowskiego 79. Motorem zmian była powołana do życia Katedra Nauk o Zdrowiu, na czele której stanął prof. dr hab. Bogusław Jazienicki.
Zainteresowanie nowym kierunkiem, jakim było Zdrowie Publiczne – przeszło najśmielsze oczekiwania. W 1996 r. na obydwu kierunkach – Pielęgniarstwie i Zdrowiu Publicznym studiowało już 663 studentów. Kolejny kierunek – Fizjoterapia został uruchomiony w 1998 r., za kadencji dziekana prof. dr hab. Tadeusza Wyrzykiewicza (1996-1999). W tym roku nastąpiła także zmiana nazwy Wydziału – na Wydział Nauk o Zdrowiu. Było to spowodowane dalszym rozwojem kadry naukowej oraz poszerzeniem oferty dydaktycznej. Uznano bowiem, że Uczelnia powinna wyjść poza wąski profil medyczno- stomatologiczno-farmaceutyczny i rozwijać kierunki paramedyczne, a więc obok Pielęgniarstwa czy Fizjoterapii także Zdrowie Publiczne, przede wszystkim w zakresie takich specjalności, jak zarządzanie w ochronie zdrowia, promocja zdrowia, ratownictwo medyczne, pedagogika zdrowia, elektroradiologia, komunikacja społeczna.
Przyjęcie nowej nazwy, a przede wszystkim poszerzenie dydaktyki na kierunku Zdrowie Publiczne, zobligowało władze Wydziału do energicznych kroków w sferze pozyskiwania nowych sił naukowo-dydaktycznych. Zabiegi te, realizowane podczas kadencji dziekanów – dr hab. Marii Danuty Głowackiej (1999-2002) i prof. dr hab. Tomasza Opali (2003-2008) przyniosły pozytywne efekty, czy to w postaci wewnętrznych przekształceń w ramach dotychczasowych katedr na Wydziale, czy też poprzez przeniesienie się na Wydział Nauk o Zdrowiu samodzielnych pracowników wraz z zakładami z wydziałów lekarskich. W styczniu 1998 r. w wyniku restrukturyzacji Katedry Pielęgniarstwa, wyłączono z niej Klinikę Neurologii Wieku Rozwojowego, która przekształciła się w Katedrę i Klinikę Neurologii Wieku Rozwojowego. W czerwcu tego samego roku powołano Zakład Profilaktyki Zdrowotnej. Jednak Wydział wzmocnił się szczególnie wraz z przeniesienie się z Wydziału Lekarskiego I – najpierw w lipcu 1998 r. Kliniki Rehabilitacji oraz Zakładu Radiobiologii i Biologii Komórki, zaś w listopadzie tegoż roku Katedry Nauk Społecznych. Z kolei z Wydziału Lekarskiego II przeniosły się w 1998 r. na Wydział Nauk o Zdrowiu – Zakład Immunodiagnostyki, I Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej oraz Zakład Medycyny Katastrof. Transfer wymienionych jednostek wzbogacił niewątpliwie potencjał naukowo-dydaktyczny Wydziału, a także jego infrastrukturę. Niektóre nowe katedry i zakłady dysponowały bowiem szerokim zapleczem laboratoryjnym bądź klinicznym, umożliwiającym podniesienie jakości praktycznego nauczania w zawodach medycznych.
Dla rozwoju naukowo-dydaktycznego Wydziału istotne było utworzenie w 2001 r. Katedry Matki i Dziecka. Jednostka ta, funkcjonująca na bazie Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego przy ul. Polnej – wzbogaciła nie tylko możliwości edukacyjno-badawcze, ale przede wszystkim pozwoliła na utworzenie kolejnego czwartego kierunku studiów – Położnictwa.
Poszerzanie się oferty dydaktycznej Wydziału Nauk o Zdrowiu zainspirowało środowisko naukowo-dydaktyczne do tworzenia kolejnych katedr, zakładów i klinik. W latach 2003-2005 w ramach Wydziału powołano:
– Zakład Pielęgniarstwa Anestezjologicznego i Intensywnej Opieki oraz Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego i Psychiatrycznego w ramach Katedry Pielęgniarstwa (2003 r.),
– Klinikę Chorób Wewnętrznych i Diabetologii (2004 r.),
– Zakład Elektroradiologii (2004),
– Zakład Fizjoterapii i Reumatologii (2004),
– Klinikę Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej oraz Angiologii (2004),
– Zakład Edukacji Medycznej (2004),
– Klinikę Chirurgii Kręgosłupa, Ortopedii i Traumatologii (2005).
Niewątpliwie opisane zmiany przyniosły także wzrost poziomu naukowego Wydziału.
Zwiększyła się liczba wartościowych publikacji, jednak najbardziej widocznym przejawem wzrostu pozycji Wydziału Nauk o Zdrowiu było uzyskanie prawa do nadawania stopni naukowych: najpierw w 2001 r. stopnia doktora w zakresie medycyny, zaś w 2007 r. stopnia doktora habilitowanego w zakresie medycyny.
Także w sferze bazy lokalowo-dydaktycznej Wydział Nauk o Zdrowiu poszerzył swoje możliwości, przede wszystkim o nowy gmach na ul. Smoluchowskiego 11, gdzie w 2003 r. przeniosły swoją siedzibę władze Wydziału. W nowym budynku, przemianowanym w 2010 r. na Collegium im. Marcina Sarnowskiego, znalazły swoją siedzibę cztery katedry i zakłady teoretyczne, a także Biblioteka wydziałowa.
Na płaszczyźnie dydaktycznej ważną cezurą w rozwoju Wydziału było wprowadzenie kształcenia według zaleceń Deklaracji Bolońskiej. Już w 2005 r. wszystkie ówczesne kierunki na Wydziale Nauk o Zdrowiu przeszły na dwustopniowy system edukacji na poziomie licencjackim i uzupełniającym magisterskim. W 2006 r. przekształcono specjalność ratownictwo medyczne na Zdrowiu Publicznym na autonomiczny kierunek studiów – Ratownictwa Medycznego na poziomie licencjackim. Wszystkie te osiągnięcia Wydziału na polu naukowym i dydaktycznym zapewne były istotnym czynnikiem, który pozwolił Akademii Medycznej przekształcić się w lutym 2007 r. w Uniwersytet Medyczny, uczelnię posiadającą większą liczbę uprawnień do nadawania stopni naukowych. O wzroście pozycji Wydziału świadczył również fakt wyboru w 2008 r. na rektora Uniwersytetu Medycznego pracownika naukowo-dydaktycznego Wydziału – prof. dr hab. med. Jacka Wysockiego, kierownika Katedry Profilaktyki Zdrowotnej.
W wyników wyborów w 2008 r. zmieniły się również władze dziekańskie. Dziekanem został prof. dr hab. med. Włodzimierz Samborski (2008-2012), ponownie wybrany na tą funkcję w 2012 r. (2012-2016). W swoim exposé nowy dziekan zadeklarował z jednej strony kontynuowanie dotychczasowych planów rozwoju organizacyjnego i dydaktycznego Wydziału, z drugiej postawił ambitny plan uzyskania kolejnych uprawnień w zakresie stopni i tytułów naukowych, a także poszerzania bazy dydaktycznej. Jeśli chodzi o rozwój dydaktyczny, to należy zwrócić uwagę na powołanie kolejnych kierunków kształcenia. Od roku akademickiego 2008/2009 uruchomiono nowy unikatowy kierunek Elektroradiologię, zaś w roku akademickim 2009/2010 rozpoczęto kształcenie w języku angielskim na kierunku Fizjoterapii. W sumie w roku akademickim 2009/2010 kształciło się na Wydziale Nauk o Zdrowiu, w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym, na sześciu kierunkach – Pielęgniarstwie, Położnictwie, Fizjoterapii, Elektroradiologii, Zdrowiu Publicznym – 3259 studentów. Stanowili oni przeszło połowę żaków Uniwersytetu Medycznego.
Również na płaszczyźnie naukowej koniec pierwszej dekady XXI wieku był owocny dla Wydziału. Przede wszystkim uzyskano kolejne uprawnienia do nadawania stopni naukowych. Spektakularnym faktem, świadczącym o sile naukowej Wydziału, było przeprowadzenie w 2008 r., w jego ramach, pierwszej habilitacji w zakresie medycyny, zaś w 2009 r. pierwszej profesury. Także uzyskanie przez Wydział prawa do nadawania stopnia naukowego doktora nauk o zdrowiu (jako pierwsza jednostka w kraju), a następnie prawa do habilitacji w zakresie nauk o zdrowiu należy uznać za wyraz jego wysokiej pozycji.
W okresie ostatnich lat nastąpił dalszy rozwój organizacyjny i dydaktyczny Wydziału Nauk o Zdrowiu. W końcu 2010 r. z Wydziału Lekarskiego II przeniósł się Zakład Geriatrii i Gerontologii, który wypełnił lukę w badaniach i dydaktyce w zakresie opieki nad ludźmi starszymi. Także pozyskanie nowych samodzielnych pracowników nauki zaowocowało powołaniem w 2012 r. – Zakładu Bioniki i Bioimpedancji, a następnie Zakład Dermatologii i Wenerologii. Wszystkie te działania zaowocowały utworzeniem w 2011 r. kolejnego siódmego kierunku studiów – Terapii Zajęciowej na poziomie licencjackim.
Wydział Nauk o Zdrowiu UM w Poznaniu należy niewątpliwie do czołowych jednostek w Polsce w zakresie badań nad zdrowiem. O wysokiej pozycji świadczy z jednej strony liczba uzyskiwanych przez pracowników stopni naukowych, z drugiej oryginalność problematyki badawczej.
Starczy powiedzieć, że tylko w roku 2014 na Wydziale przeprowadziło habilitację 12 osób, z których 5 związanych było z innymi uczelniami czy ośrodkami. Także uzyskanie w 2012 r. kategorii B (w czterostopniowej skali) było niewątpliwie znacznym osiągnięciem.
Z perspektywy 40 lat istnienia Wydziału Nauk o Zdrowiu należy stwierdzić, iż bilans jego osiągnięć jest dodatni. Wszystkie kierunki studiów posiadają akredytację. Także ocena instytucjonalna Polskiej Komisji Akredytacyjnej, przeprowadzona w końcu 2014 r. – zakończyła się pozytywnie. Świadczy to niewątpliwie o właściwym kierunku rozwoju Wydziału, tak na płaszczyźnie naukowo-dydaktycznej, jak i organizacyjnej.